Rio de Janeiro is een stad van uitersten. Kustwijken zoals Leblon en Ipanema worden bewoond door de rijke elite en de gegoede middenklasse. Maar als je tussen de luxe appartementencomplexen door kijkt, kun je de sloppenwijken (favela’s) zien liggen.

In een groot deel van de favela’s maken drugsbendes de dienst uit. Armoede en uitzichtloosheid leiden ertoe dat veel kinderen en jongeren in de favela’s hun heil zoeken in de drugshandel. De drugshandel gaat gepaard met veel geweld. Schietpartijen tussen drugsbendes en de politie – of tussen rivaliserende bendes onderling – zijn aan de orde van de dag. Onder deze gevaarlijke omstandigheden probeert onze partnerorganisatie REMER de kinderen in verschillende favela’s te helpen.

Sinds de uitbraak van het coronavirus in 2020 helpt REMER ook kinderen en hun ouders in het centrum van Rio die op straat leefden of dreigden daar te belanden. In verlaten fabriekshallen hebben deze allerarmste bewoners van Rio zelf krotjes gebouwd om in te wonen, zodat de fabriekspanden veranderd zijn in een soort mini-favela’s.

REMER in favela Faz Quem Quer

Faz Quem Quer is een favela in de noordzone van Rio de Janeiro. De favela heeft zo’n 21.000 inwoners. Net als in veel andere favela’s in Rio maakt een drugsbende er de dienst uit. REMER biedt kinderen in Faz Quem Quer een alternatief voor de wereld van drugshandel en geweld. In samenwerking met de plaatselijke kerk en de wijkraad heeft REMER begin 2019 een versleten voetbalveldje (het enige voetbalveldje dat de favela rijk was) helemaal opgeknapt. Toen het veldje er weer mooi bij lag, heeft REMER in Faz Quem Quer een voetbalschooltje opgericht. Een Braziliaans schooltje, uiteraard, maar wel eentje met een Nederlandse tongval: Escolinha Feyenoord FQQ. Er voetballen inmiddels vele tientallen kinderen bij Escolinha Feyenoord, in verschillende leeftijdsgroepen en meerdere keren per week.

In 2020 heeft REMER het voetbalveldje voorzien van een overkapping, zodat de kinderen ook in de regentijd kunnen voetballen. Naast het veld heeft REMER een eigen ‘spelershome’ laten bouwen, waar de kinderen kunnen schuilen tijdens schietpartijen tussen de drugsbende en de politie. In dit gebouwtje worden ook al het sportmateriaal en de lunchpakketten voor de kinderen bewaard. Op zaterdagen worden regelmatig voetbaltoernooien georganiseerd voor de kinderen in Faz Quem Quer. Dan dient het gebouwtje – dat voorzien is van toiletten – als kleedkamer.

Bovendien biedt het gebouwtje ruimte voor themabijeenkomsten. Iedere maand behandelen de medewerkers van REMER samen met de kinderen een speciaal thema, zoals geweld, religie, seksualiteit of racisme. Via gesprekken en creatieve opdrachten (handvaardigheid, spelletjes) worden deze thema’s op een toegankelijke en kindvriendelijke manier uitgewerkt. Sinds begin 2020 is er namens REMER een maatschappelijk werkster actief in Faz Quem Quer. Zij inventariseert de problemen waar kinderen én hun ouders mee worstelen en probeert samen met hen oplossingen daarvoor te vinden.

Het voetbalschooltje Escolinha Feyenoord FQQ is in de afgelopen jaren uitgegroeid tot een centrale plek in Faz Quem Quer, waar veel wijkbewoners samenkomen. Op de momenten dat REMER geen voetbalactiviteiten houdt, maken kerken, gezondheidsinstellingen en de wijkraad gebruik van het voetbalveld. 

REMER in het centrum van Rio (fabriekshallen)

Tijdens de coronacrisis in 2020 hielpen medewerkers van REMER regelmatig met het uitdelen van voedselpakketten aan mensen die op straat leven in Rio de Janeiro. Zo kwam REMER in contact met kinderen en hun ouders die – om te ontsnappen aan het leven op straat – hun heil hadden gezocht in enkele leegstaande fabriekshallen in het centrum van de stad. Eén van deze fabriekspanden heet, schrijnend genoeg, Morada Feliz (‘Gelukkig Wonen’). Vier verdiepingen van deze oude fabriek staan inmiddels vol met zelfgebouwde krotjes. In die krotjes wonen meer dan 100 gezinnen met kinderen onder erbarmelijke omstandigheden. Om de omgeving niet tot last te zijn blijven de kinderen zoveel mogelijk binnen het pand. REMER ondersteunt kinderen in Morada Feliz én kinderen die in naburige fabriekspanden leven.

Tegenover één van de fabriekshallen ligt het sportcomplex Vila Olimpica. Twee dagen per week brengt REMER tientallen kinderen, ingedeeld in verschillende groepen, daar naartoe. In Vila Olimpica krijgen deze kinderen een maaltijd en worden sport- en leeractiviteiten met hen ondernomen. Verder krijgen circa 60 kinderen uit de fabriekshallen bijlessen in Huize Betânia, het kantoor van REMER dat vlak bij de fabriekspanden ligt.

Sinds 2022 is REMER ook betrokken bij hulp aan kinderen die wonen in fabriekshal ‘Elma.’ Het gaat hier om circa 100 kinderen die nauwelijks buiten de fabriekshal komen. REMER helpt deze kinderen in samenwerking met ‘Mulheres da Gamboa.’ Deze Braziliaanse hulporganisatie geeft bijlessen aan de kinderen die in ‘Elma’ wonen. REMER speelt hierbij een adviserende rol én verzorgt lunches en lesmateriaal voor de kinderen.

Naast het bieden van voeding en het verzorgen van sport- en educatieve activiteiten heeft REMER nog twee doelstellingen: in de eerste plaats wil REMER helpen om deze kinderen – waarvan een deel niet naar school gaat – weer naar school te krijgen. In de tweede plaats wil REMER als tussenpersoon fungeren, om zo de families in contact te brengen met school én met de gemeente (dit laatste met het oog op huisvesting).

Samenwerkingsverband met gemeente Rio

REMER is vice-voorzitter van Rede Rio Crianca. Dit is de overkoepelende kinderraad van de gemeente Rio de Janeiro. De situatie van straatkinderen en kinderen die in de fabriekshallen wonen wordt door deze kinderraad in kaart gebracht. De bevindingen worden vervolgens gedeeld met de gemeente van Rio, met als doel een oplossing te vinden voor de problemen waar deze kinderen mee worstelen.

Samenwerkingsverband in favela Antares

Antares is een favela van ongeveer 23.000 inwoners en ligt aan de uiterste rand van Rio’s westzone. Jarenlang werd Antares gedomineerd door een drugsbende. Als gevolg hiervan had de overheid in deze favela geen gezag. Gemeentelijke voorzieningen ontbraken dan ook volledig; de straatarme wijkbewoners waren voornamelijk op zichzelf aangewezen. Vanaf 2013 heeft REMER jarenlang sportactiviteiten en educatie geboden aan de kinderen in Antares.

Eind 2018 werd de plaatselijke drugsbende verjaagd door een militie (een gewapende groepering, waar onder meer voormalige politieagenten deel van uitmaken). In Antares heeft deze militie het nu voor het zeggen. Hoewel de bewoners van Antares moeten betalen voor de ‘veiligheid’ die de militie brengt, is het geweld in de favela sinds 2019 flink afgenomen. En verschillende gemeentelijke instanties zijn inmiddels weer aanwezig in Antares, wat goed is voor de bewoners. Daarom is REMER in 2020 gestopt met zelfstandige activiteiten in deze favela.

In de coronaperiode (2020) hebben oud-medewerkers van REMER in Antares de stichting ‘Instituto Silvestre’ opgericht. Hier worden bijlessen,dans-, judo- en sportlessen gegeven aan 400 kinderen en ouderen. REMER heeft nog altijd twee gebouwen in Antares. Die worden nu verhuurd aan Instituto Silvestre. REMER houdt toezicht bij de activiteiten van Instituto Silvestre en levert lunches voor de kinderen.